Organami właściwymi w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, w zakresie uregulowanym w ustawie o wyrobach budowlanych (art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. – Dz. U. z 2021 r. poz. 1213) oraz organami nadzoru rynku w rozumieniu ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (art. 58 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2016  r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. z 2022 r. poz. 1854), są organy nadzoru budowlanego. W zakresie wyrobów budowlanych organami nadzoru rynku są:

• 16 wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego;
• Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego;
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – jako organ monitorujący funkcjonowanie systemu nadzoru rynku.

Do podstawowych obowiązków właściwych organów (nadzoru budowlanego) należy kontrola wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym wyrobów budowlanych, prowadzenie postępowań administracyjnych w tym zakresie oraz wykonywanie zadań, o których mowa w art. 59 ust. 3 i ust. 4 pkt 2 i 3 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku  (art. 12 ustawy o wyrobach budowlanych).

Zadania nadzoru budowlanego
Do obowiązków wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego (art. 13 ust. 1-4 ustawy o wyrobach budowlanych) należą:

• prowadzenie kontroli planowych i doraźnych;
• prowadzenie postępowań administracyjnych w I instancji;
• udział w kontrolach prowadzonych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego – na jego wezwanie;
• zlecanie badań pobranych w toku kontroli wyrobów budowlanych;
• przekazywanie Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego informacji o wynikach zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym oraz wydanych postanowieniach i decyzjach, a także o wydanych opiniach (dla organów celnych);
• wydawanie dla organów celnych opinii o wyrobach budowlanych;
• sporządzanie wojewódzkiego rocznego planu kontroli i przedkładanie go do zatwierdzenia Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego, do 15 listopada roku poprzedzającego rok objęty planem;
• wprowadzanie do wojewódzkiego rocznego planu, zadań wskazanych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego;
• sporządzanie sprawozdania z wykonania wojewódzkiego rocznego planu kontroli, uwzględniającego kontrole doraźne i informacje sprawozdawcze przekazane Prezesowi UOKiK, które przekazuje Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego, do końca marca roku następnego.

Ponadto, wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego może wezwać powiatowego inspektora nadzoru budowlanego do przeprowadzenia kontroli wskazanej budowy lub robót budowlanego w zakresie stosowania określonych wyrobów budowlanych (art. 13 ust. 5 ustawy).

Do obowiązków Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 14 ust. 1 ustawy), należy:

• prowadzenie Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych;
• zatwierdzanie wojewódzkich rocznych planów kontroli;
• współpraca z Prezesem UOKiK (przedstawianie Prezesowi UOKiK do zaopiniowania okresowych planów kontroli wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy oraz sporządzanie i przekazywanie rocznych sprawozdań z przeprowadzonych kontroli wprowadzonych do obrotu ww. wyrobów budowlanych);
• gromadzenie informacji o wynikach zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym oraz o wydanych postanowieniach, decyzjach i opiniach;
• kontrola działania wojewódzkich organów nadzoru budowlanego,
• prowadzenie punktu kontaktowego do spraw wyrobów budowlanych, o którym mowa w art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. U. L 88 z dnia 4.04.2011 r., s. 5).

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (art. 14 ust. 2 ustawy o wyrobach budowlanych), może:

• sporządzać roczne plany kontroli;
• prowadzić kontrole planowe i doraźne;
• zlecać badania pobranych, w toku kontroli, próbek wyrobów budowlanych;
• wydawać wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytyczne i zalecenia dotyczące kontroli wyrobów budowalnych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym oraz sprawować nadzór nad ich realizacją;
• wydawać wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytyczne i zalecenia zapewniające jednolitość postępowań w sprawach wyrobów budowlanych.

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (art. 14 ust. 3 ustawy o wyrobach budowlanych), może wezwać wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego do:

• udziału w prowadzonej kontroli planowej i doraźnej;
• przeprowadzenia doraźnej kontroli w określonym zakresie;
• wprowadzenia do wojewódzkiego rocznego planu kontroli określonych zadań.

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego może prowadzić postępowania administracyjne w pierwszej instancji na podstawie ustaleń dokonanych w wyniku kontroli (art. 14 ust. 3a ustawy o wyrobach budowlanych). Jest również zobowiązany do publikacji, w Biuletynie Informacji Publicznej, wyników badań próbek wyrobów budowlanych (art. 26 ust. 7 ustawy o wyrobach budowlanych).

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kpa w stosunku do wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego (jest organem odwoławczym w sprawach indywidualnych z ww. zakresu, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych).

System kontroli wyrobów, tworzony przez organy nadzoru rynku
Do zadań Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jako organu monitorującego funkcjonowanie systemu nadzoru rynku wyrobów podlegających dyrektywom nowego podejścia, w tym dyrektywie 89/106/EWG dotyczącej wyrobów budowlanych, zastąpionej rozporządzeniem Nr 305/2011, dotyczącym wyłącznie wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu w systemie europejskim z oznakowaniem CE, zgodnie z art. 59 ust. 2 pkt 1-5 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, należy:

• współpraca z innymi krajowymi organami nadzoru rynku, organami nadzoru rynku państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także z organami celnymi;
• uczestnictwo w pracach organów Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej, unijnych grup do spraw współpracy administracyjnej oraz w forach międzynarodowych w zakresie systemu nadzoru rynku;
• przekazywanie innym krajowym organom nadzoru rynku, Komisji Europejskiej oraz organom nadzoru rynku państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także organom celnym informacji wskazujących, że wyrób wprowadzony do obrotu nie spełnia wymagań lub stwarza zagrożenie oraz o podjętych działaniach;
• podawanie do publicznej wiadomości i przekazywanie Komisji Europejskiej informacji o krajowych organach nadzoru rynku i ich kompetencjach;
• sporządzanie i aktualizacja okresowych planów i sprawozdań dotyczących funkcjonowania krajowego systemu nadzoru rynku oraz podawanie ich do publicznej wiadomości, a także ich przekazywanie Komisji Europejskiej, państwom członkowskim Unii Europejskiej i państwom członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronom umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Organy nadzory budowlanego, w zakresie wyrobów budowlanych oznakowanych CE, wykonują zadania organów nadzoru rynku, określone art. 59 ust. 3 i 4 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, w tym:

• przeprowadzanie kontroli, w tym na wniosek Prezesa UOKiK, i informowanie o jej wynikach;
• informowanie Prezesa UOKiK, na jego wniosek, o działaniach podjętych w zakresie nadzoru rynku;
• współpraca z Prezesem UOKiK, innymi krajowymi organami nadzoru rynku oraz organami nadzoru rynku państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a także organami celnymi;
• wydawanie opinii o spełnianiu przez wyroby wymagań dla organów celnych.
• niezwłoczne przekazywanie Prezesowi UOKiK kopii określonych decyzji;
• uczestnictwo w pracach unijnych grup do spraw współpracy administracyjnej oraz w forach międzynarodowych w zakresie systemu nadzoru rynku.

Jednocześnie, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93, które weszło w życie dniem 1 stycznia 2010 r., ustanowiło wspólnotowe ramy dla nadzoru rynku i kontroli wyrobów budowlanych z obszaru zharmonizowanego przywożonych do Wspólnoty, jak również nałożyło określone obowiązki na organy nadzoru rynku.

Opracowano w Departamencie Wyrobów Budowlanych GUNB