W 58. wydaniu cyklu edukacyjnego: Ciekawe interpretacje GUNB wyjaśnimy na czym polega udział jednostek akredytowanych i notyfikowanych w procesie wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych. Wyjaśnimy także pojęcia z tym związane.

Pytanie 1

Co oznaczają terminy: akredytacja i notyfikacja?

Odpowiedź

Akredytacja - to poświadczenie przez krajową jednostkę akredytującą (w Polsce jest to Polskie Centrum Akredytacji), że jednostka, która ocenia zgodność:

• spełnia wymagania określone w normach zharmonizowanych,
• i w stosownych przypadkach - wszelkie dodatkowe wymagania, w tym wymagania określone w odpowiednich systemach sektorowych konieczne do realizacji określonych czynności związanych z oceną zgodności.

Z kolei przez jednostka oceniająca zgodność wykonuje czynności z zakresu oceny zgodności, w tym wzorcowanie, badanie, certyfikację i inspekcję.

Akredytacja stanowi część ogólnego systemu, który obejmuje ocenę zgodności i nadzór rynku. Służy ocenie i zapewnianiu zgodności z wymaganiami, które mają zastosowanie. Szczególna wartość akredytacji stanowi wiarygodne potwierdzenie technicznych kompetencji jednostek, których zadaniem jest ww. zapewnienie zgodności.

Informację o zakresie akredytacji danego podmiotu można znaleźć w bazie Polskiego Centrum Akredytacji.

Notyfikacja to formalne zgłoszenie przez państwo członkowskie UE jednostki do Komisji Europejskiej.

Jednostka notyfikowana musi spełniać określone kryteria i być w pełni kompetentna do przeprowadzania ocen zgodności, takich jak testy, inspekcje, certyfikacje, w ramach określonych dyrektyw lub rozporządzeń UE.

W odniesieniu do wyrobów budowlanych „jednostkami notyfikowanymi” nazywane są jednostki, które zostały notyfikowane w Komisji Europejskiej przez państwa członkowskie. To oznacza, że  jednostka upoważniona jest do wykonywania zadań strony trzeciej w procesie oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 305/2011. W Polsce, warunkiem niezbędnym do udzielenia autoryzacji, w wyniku której następuje zgłoszenie do KE (notyfikacja), jest posiadanie przez jednostkę certyfikatu akredytacji w określonym zakresie. Decyzję o autoryzacji wydaje Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Organ ten również notyfikuje jednostkę w zakresie, jakiego dotyczy autoryzacja.

Wykaz jednostek notyfikowanych (NB) dostępny jest na stronie internetowej Komisji Europejskiej. Zawiera on ich numery identyfikacyjne i informacje o rodzaju (zakresie) działalności, która jest przedmiotem notyfikacji tych jednostek.

Pytanie 2

Jakie zadania w obszarze wyrobów budowlanych wykonują jednostki akredytowane i notyfikowane?

Odpowiedź

Podział zadań pomiędzy jednostkę oceniającą zgodność, a producenta określają systemy oceny i weryfikacji właściwości użytkowych:

• w krajowym systemie wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu czyli wyrobów, które podlegają oznakowaniu znakiem budowlanym, mogą uczestniczyć wyłącznie jednostki akredytowane,
• w systemie europejskim, zadania związane z oceną właściwości wyrobu prowadzą jednostki notyfikowane.

W zależności od funkcji jednostek notyfikowanych, które biorą udział w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych dla wyrobów budowlanych rozróżnia się:

1) jednostkę, która certyfikuje wyrób (tj. do przeprowadzenia certyfikacji stałości właściwości użytkowych),

2) jednostkę, która certyfikuje zakładową kontrolę produkcji,

3) laboratorium badawcze (które mierzy, sprawdza, bada, kalibruje lub w inny sposób określa charakterystyki lub właściwości użytkowe materiałów lub wyrobów budowlanych).

Natomiast w kontekście zamierzonego zastosowania wyrobu producent określa, który z systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych powinien zastosować do oceny właściwości swojego wyrobu budowlanego. Wynika to z:

• normy zharmonizowanej lub europejskiej oceny technicznej dla wyrobów, które podlegają rozporządzeniu nr 305/2011 albo
• załącznika nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym dla wyrobów wprowadzanych do obrotu w systemie krajowym.

Przykład 1:

Drzwi zewnętrzne i bramy objęte normą zharmonizowaną w rozumieniu rozporządzenia Nr 305/2011, która dotyczy „stolarki okiennej”, tj. EN 14351-1:2006+A2:2016 Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne – Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne (która do zbioru Polskich Norm wprowadzona została normą PN-EN 14351-1+A2:2016-10). W załączniku ZA.3 w tablicy wskazany został, system 1 – jeżeli producent określa ich zastosowanie jako: na drogach ewakuacyjnych. Oznacza to, że w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych uczestniczy notyfikowana jednostka certyfikująca wyrób. Zadania w tym systemie wykonują:

• producent, który przeprowadza zakładową kontrolę produkcji oraz dalsze badania próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym zgodnie z ustalonym planem badań;
• notyfikowana jednostka certyfikująca wyrób, która podejmuje decyzję w sprawie wydania, ograniczenia, zawieszenia lub wycofania certyfikatu stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego na podstawie wyników ocen i weryfikacji przeprowadzonych przez tę jednostkę:

-    oceny właściwości użytkowych wyrobu budowlanego na podstawie badań (w tym pobierania próbek), obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu;

-    wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji;

-    kontynuacji nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji.

Natomiast, gdy producent zadeklaruje dla tych wyrobów, objętych ww. normą, każde inne zastosowanie, wówczas stosuje się system oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 3. To oznacza, że w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych uczestniczy notyfikowane laboratorium badawcze. Zadania w systemie 3 należą do::

• producenta, który przeprowadza zakładową kontrolę produkcji,
• notyfikowane laboratorium badawcze, które ocenia właściwości użytkowe na podstawie badań (w oparciu o próbki pobrane do badań przez producenta), obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu budowlanego.

Przykład 2:

Beton towarowy wprowadzany do obrotu z oznakowaniem znakiem budowlanym. Jeżeli producent zadeklaruje jego przeznaczenie do zastosowań konstrukcyjnych to wskazuje w takim przypadku krajowy system oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 2+. Jest to zgodne z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.Zadania w tym systemie wykonują:

• producent, który określa typ wyrobu budowlanego oraz prowadzi:

-    ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego na podstawie badań próbek, w tym ich pobierania, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu,

-    zakładową kontrolę produkcji,

-    badania próbek pobranych przez producenta w zakładzie produkcyjnym zgodnie z ustalonym przez niego planem badań;

• akredytowana jednostka certyfikująca, której zadania obejmują:

-    przeprowadzenie wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,

-    wydanie krajowego certyfikatu zgodności zakładowej kontroli produkcji,

-    kontynuację nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji.

Jeśli natomiast producent zadeklaruje dla tego wyrobu przeznaczenie inne niż konstrukcyjne, zastosowanie będzie miał system 4. W nim nie bierze udziału strona trzecia (akredytowana jednostka certyfikująca ani akredytowane laboratorium badawcze), a do wyłącznych zadań producenta należy:

-    określenie typu wyrobu budowlanego,

-    ocena właściwości użytkowych wyrobu na podstawie badań, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu  

-    prowadzenie zakładowej kontroli produkcji.

Podstawa prawna

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotuwyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. Urz. UE C 92 z 09.03.2018, str.139),
2. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. z 2022 r. poz. 1854)
3.  Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2023 r. poz.873)
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (Dz.Urz. UE L z 2008.08.13)

O cyklu

W cyklu edukacyjnym: Ciekawe interpretacje GUNB wyjaśniamy wybrane przepisy prawa, które mogą budzić wątpliwości lub rozbieżne interpretacje. Znajdują się tu interpretacje przepisów ustawy – Prawo budowlane i ustawy o wyrobach budowlanych, jak również wyroki sądów, orzeczenia, odpowiedzi na pytania, wyjaśnienia.

Więcej interpretacji znajdziesz tu: Ciekawe interpretacje GUNB

Zapraszamy także do śledzenia nas na LinkedIn: profil GUNB